ศิลปะไทย ลวดลายสวยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว

  • by
ศิลปะไทย ลวยลายสวยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว

ในยุคก่อนอยุธยาตั้งแต่ พ.ศ. 300 ขึ้นไป จนถึงสมัยอยุธยาตั้งแต่ พ.ศ 1893-2310 ซึ่งศิลปะในช่วงดังกล่าวจะได้รับอิทธิพลจากต่างชาติและได้พัฒนาผสมกับความเชื่อท้องถิ่งจนกลายเป็นศิลปะที่มีเอกลักษณ์ในรูปแบบของตัวเอง กล่าวคือ พระพุทธศาสนานำเข้ามาโดยชาวอินเดีย แสดงให้เห็นอิทธิพลที่มีต่อศิลปะไทยในยุคหลังทั้งด้านภาษา วรรณกรรม ศิลปกรรม และช่างไทยก็สร้างสรรค์ให้มีลักษณะพิเศษกว่า มีการประดิษฐ์ลวยลายไทยออกมา

ลักษณะศิลปะไทยมีรูปแบบเฉพาะ และได้สอดแทรกวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีและความเป็นอยู่การดำรงชีวิตไว้ในงานเหล่านั้น

ศิลปกรรมที่เรามักพบเห็นกันปล่อยคงไม่พ้น ศิลปกรรมเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อส่งเสริมพุทธศาสนา และโน้มน้าวจิตใจคนให้เลื่อมใส โดยจะมาในรูปแบบการเล่าเรื่องที่ประกอบไปด้วองค์ประกอบ 6 ส่วน

เขียนสีแบน ไม่คำนึงถึงแสงและเงา , เขียนตัวพระ-นาง , เขียนแบบตานกมอง หรือเป็นภาพต่ำกว่าสายตา , เขียนติดต่อกันเป็นตอน ๆ , เขียนประดับตกแต่งด้วยลวดลายไทย(ใช้สีทองเป็นส่วนมาก)

แต่ในบทความนี้จะมาเจาะถึงหัวข้อ ลายไทย ซึ่งเป็นลวยลายที่มีเอกลักษณ์และมองได้ทันทีว่าคือรูปแบบศิลปะไทย

ลายไทย เป็นลายที่ประดิษฐ์ขึ้นโดยมีธรรมชาติมาเป็นแรงบันดาลใจ และดัดแปลงให้เป็นลวยลายใหม่ เช่น ตาอ้อย ก้ามปู เปลวไฟ รวงข้าว และดอกบัว ฯลฯ โดยลายไทยที่สำคัญจะประกอบไปด้วย

IMG : www.pngegg.com

1.ลาย “กระหนก” หมายถึงลวดลาย หรือ “กนก” ที่หมายถึงทอง กนกปิดทอง

ซึ่งลายกระหนก หรือ กนก ที่ว่านั้นในภาษาสันสกฤตจะแปลว่า หนาม สำหรับช่างเขียน กนก คือ ดงป่าดงไม้ มีแบบฟอร์มคือเปลวไฟเป็นรูปสามเหลี่ยม โดยลายกนกจะมีหลากหลายแบบ ลายกระหนกที่สำคัญ ได้แก่ กระหนกสามตัว กระหนกเปลว กระหนกใบเทศ จากนั้นก็เป็นกระหนกผักกูด กระหนกกอ

ในบทความนี้ขอยกแม่ลายมาเพียง 1 จาก 4 คือลายกระหนกสามตัว ถือเป็นแม่แบบของกระหนกทั้งหลาย ซึ่งรูปทรงหากอธิบายง่าย ๆ จะเป็นรูปสามเหลี่ยมด้านไม่เท่า หรือรูปทรงดอกบัวครึ่งซีก และการเขียนจะประกอบไปด้วย 3 ส่วน

  • ตัวเหงา – ลายที่อยู่ตอนล่าง
  • กาบ – ตัวประกบหลัง เขียนประกบข้างหลังตัวเหงา
  • ตัวยอด – เปลวยอดสุด เขียนสะบัดคล้ายเปลวไฟ

และลวยลายกนกอื่น ๆ

ลายกระหนกเปลว

ได้รับความบันดาลใจและประดิษฐ์ขึ้นมาจากยอดสะบัด
ของเปลวเพลิง 

ประดิษฐ์มาจากใบฝ้ายและเถาไม้
นำมาเขียนผูกเป็นลาย

ประดิษฐ์ลายมาจากรูปทรงพู่หางสิงโต

2.ลายกระจัง

อยู่ในสามเหลี่ยมด้านเท่า มีลักษณะคล้ายกลีบของดอกบัวหรือตาอ้อย ด้านข้างจะแยกปลายแหลมเหมือนถูกบาก

3.ลายประจำยาม

ลวดลายนี้จะอยู่ในสี่เหลี่ยมจัตุรัสตะแคง มีลักษณะคล้ายดอกไม้ โดยดัดแปลงมาจากดอกไม้ชนิดหนึ่งที่เรียกว่า “ดอกสี่ทิศ”

4.ลายทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ 

ลักษณะของทรงพุ่มเข้าตามรูปทรงของข้าวบิณฑบาต หรือทรงดอกบัวตูม ตามภาพข้างบน ส่วนใหญ่เรามักพบเห็นได้ตามสถาปัตยกรรมไทย เช่น เจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ในสมัยสุโขทัย

5. ลายกาบ

IMG : สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง

ลักษณะคล้ายกับอ้อย ไผ่ ใช้ตกแต่งหรือห่อหุ้มตกแต่งตามโคนเสา หรือ มุมเหลี่ยมต่าง ๆ

6.ลายนกคาบและนาคขบ

ลักษณะเป็นหน้าของนกหน้านาคที่เอาปากคาบลายตัวอื่นเอาไว้หรือมีลายช่ออื่น ๆ ออกทางปาก

ตัวอย่างงานศิลปะ สถาปัตยกรรม สิ่งทอ

ลวยลายที่กล่าวมาข้างบนเป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ถูกใช้บ่อยและยังมีมาถึงปัจจุบัน โดยลวดลายต่าง ๆ มักจะมารวมกับความเชื่อทางศาสนา ทำให้ลายไทยเข้าไปมีส่วนร่วมตามสถาบันพุทธศาสนาและสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยมักจะพบเห็นตกแต่งตามอาคาร สถานที่ สถาปัตยกรรม เครื่องนุ่งห่ม สิ่งของเครื่องใช้ เครื่องประดับ และเครื่องใช้ต่าง ๆ

สถูปเจดีย์ – วัดพระธาตุหริภุญชัย

อายุสมัยคือล้านนา  (พ.ศ. 1804 – 2101) เป็นฉัตร 5 ชั้น ทำจากไม้ บุด้วยทองเหลืองประดับด้วยลายกระจังตาอ้อยฐาน

กำแพงวัดในยุดอยุธยาก็มีปรากฏให้เห็นถึงลวดลายไทย ไม่ว่าจะเป็นลายประจำยาม ลายลูกแก้วก้านแย่ง ลายลายลูกแก้ว ลายกระจัง ลายชัยพฤกษ์ ลายกาบบัว ลายครีบสิงห์ ลายน่องสิงห์ เป็นต้น 

งานเซรามิค

แต่ในงานเซรามิคในประเทศไทย ส่วนใหญ่ใช้เพื่อใส่อาหารและน้ำ ลวดลายที่พบเห็นบนจาน โถใส่ข้าวและอื่น ๆ มักจะเป็นธรรมชาติและรูปสัตว์เป็นที่นิยมในช่วงศตวรรษที่ 11 ถึง 13 (.. 1001-1300)

ประติมากรรม

หากสังเกตที่ฐานของรูปปั้น จะเห็นได้ว่าลวดลายจะประกอบไปด้วยลายไทยวางเรียงซ้อนกันเป็นรูปทรงดอกบัว ประติมากรรมของไทยส่วนใหญ่จะเป็นรูปพระพุทธเจ้า

_______________________________________________________________________

ศิลปะไทยได้รับการพัฒนามาเรื่อย ๆ และมีหลายรูปแบบ แต่สิ่งที่สามารถทำให้คนจดจำได้ทันทีว่านี่คือลวดลายแบบไทยคือ ลายไทย อาทิ ลายกระหนก และลวดลายอื่น ๆ เนื่องจากมีความเป็นเอกลักษณ์และไม่ซ้ำแบบใคร

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.