Cambodian art หรือ Khmer art หรือที่ภาษาไทยเรียกว่า ‘ศิลปะเขมร/ขอม’ ศิลปะอันทรงพลังที่ตั้งรากฐานอยู่ที่ประเทศกัมพูชา ประเทศที่เราต่างรู้จักกันดีศิลปะเขมรมีความเชื่อมโยงโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับความเชื่อของชาว/ศาสนาฮินดูและพุทธซึ่งเกิดขึ้นระหว่างศตวรรษที่เก้าถึงศตวรรษที่สิบห้า
ศิลปะเขมรเกือบทั้งหมดที่เราสามารถพบเห็นได้ในปัจจุบันหลังจากการล่มสลายของอาณาจักรจะอยู่ในรูปแบบของประติมากรรมหินที่เกี่ยวข้องกับวัด ส่วนงานศิลปะอื่น ๆ และงานฝีมือดั้งเดิมของกัมพูชา ได้แก่ สิ่งทอการทอผ้าที่ไม่ใช้ผ้า การทำเงินการแกะสลักหินเครื่องเขินเซรามิก ภาพจิตรกรรมฝาผนังของวัด
– เรามาทำความรู้จักศิลปะแต่ละแบบของเขมรกันดีกว่า –
สมบัติทางสถาปัตยกรรม
งานแกะสลักหินที่มีชื่อเสียงที่สุดของกัมพูชา วิหารที่ถูกเรียกว่า อังกอร์วัด หรือถูกเรียกภายใต้ชื่อ นครวัด-นครธม (ตามการลงทะเบียนเป็นมรดกโลก) ซึ่งในนครวัดจะประกอบไปด้วยปราสาทต่าง ๆ มากมาย แรกเริ่มสร้างขึ้นเป็นเทวลัยในศาสนาฮินดูเพื่ออุทิศแด่พระวิษณุ ก่อนจะค่อย ๆเปลี่ยนแปลงกลายเป็นวัดในศาสนาพุทธในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 12
__________________________
นครวัดถือจุดสูงสุดของรูปแบบการสร้างสถาปัตยกรรมเขมรแบบดั้งเดิม และได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของประเทศกัมพูชา อีกทั้งนครวัดยังได้รับการยกย่องในด้านความงามและความกลมกลืนของตัวสถาปัตยกรรม อาทิ ภาพสลักนูนต่ำที่ใหญ่โต รวมถึงภาพเทวดาที่มีการตกแต่งตามผนังเป็นจำนวนมาก
- งานแกะสลักเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 และเรื่องราวจากวรรณคดีเรื่อง รามายณะ รูปแกะสลักการกวนเกษียรสมุทร และมีรูปแกะสลักนางอัปสรมากกว่า 1,796 นาง ที่ทั้งหมดมีเครื่องแต่งกายและทรงผมที่ไม่ซ้ำกัน
งานแกะสลัก
อีกหนึ่งสิ่งที่พบในสถาปัตยกรรมที่ยิ่งใหญ่ของกัมพูชาคืองานแกะสลักรูปปั้นต่าง ๆ ที่แสดงถึงสิ่งมีชีวิตในเทพนิยายบนท้งฟ้าและบนโลก มีตั้งแต่ เทพเจ้า เทพธิดา กษัตริย์ เจ้าชาย งู มังกร พญานาค สิงโต
ภาพจิตรกรรมฝาผนัง
ภาพจิตรกรรมฝาผนังก็จะมีความเกี่ยวข้องกับฝาผนังเช่นกัน ไม่ต่างกับศิลปะแบบอื่น ๆ แต่ในปัจจุบันจะพบเห็นได้น้อยเนื่องจากส่วนหนึ่งถูกทำลายจากสงครามก่อนหน้านั้น ภาพจิตรกรรมฝาผนังสมัยก่อนจึงไม่มีให้พบเห็นมากนัก
สิ่งทอ
การทอผ้าไหมเป็นงานฝีมือที่เก่าแก่ในกัมพูชาต้องใช้เวลาและความพิถีพิถันเป็นอย่างมาก โดยลวดลายบนผ้าไหมจะแบ่งออกได้เป็นหลากหลายแบบ เช่น
Lboeuk หรือรูปทรงเพชร เป็นหนึ่งลวดลายดั้งเดิมที่มีชื่อเสียงที่สุด เพราะมีความประณีตและมีความซับซ้อน ส่วนใหญ่เราจะเห็นลวดลายนี้บนผาพันคอเสื้อผ้าที่ใช้ประกอบพิธีทางศาสนา ซึ่งลายนนี้จะเป็นตัวแทนของประเพณี
เป็นรูปแบบที่ถูกสร้างขึ้นมาให้เหมือนดอกมะลิ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความโชคดี อีกทั้งรูปแบบนี้ยังเป็นสัญลักษณ์ทางจิตวิญญาณและความดั้งเดิมสำหรับชาวกัมพูชา เนื่องจากในสมัยก่อนผู้คนจะใช้ดอกมะลิเป็นเครื่องบูชาแด่พระพุทธเจ้า
Linga เป็นสัญลักษณ์ลึงค์ของเทพเจ้าในศาสนาฮินดูพระศิวะและสามารถพบเห็นได้ในนครวัดหลายแห่ง ไม่ว่าจะเป็นรูปแกะสลักบนผนังและพื้นหรือยืนอยู่ในห้องเป็นรูปปั้น
Romduol เป็นดอกไม้กัมพูชาทั่วไป เป็นสัญลักษณ์อย่างเป็นทางการของสุขอนามัยและการรักษาสิ่งแวดล้อมในกัมพูชา
มักจะเห็น Ahlunh ในชุดของผู้หญิงที่มีอายุมาก ในพิธีทางศาสนาและงานพื้นบ้าน
ลวดลายของเนื้อผ้ามักจะมีความหมายแฝงในแต่ละลวดลายของมัน แต่มักจะใช้ในสถานการณ์ที่แตกต่างกันไปด้วย
นอกจากสถาปัตยกรรม งานแกะสลัก จิตรกรรมฝาผนัง สิ่งทอแล้ว ยังมีเครื่องเขิน งานเซรามิกอื่น ๆ ที่ขึ้นชื่อเช่นกัน
หินเคลือบ
หากพูดถึงศิลปะเขมร สิ่งที่เด่นชัดที่สุดคงไม่พ้นงาน สถาปัตยกรรม งานแกะสลัก ที่มีปรากฏให้เห็นจนถึงยุคปัจจุบัน ด้วยความเด่นชัดและมีรายละเอียดอย่างประณีตจึงทำให้เป็นที่จดจำ และแต่ละสถาปัตยกรรมหรือสิ่งอื่น ๆ มักจะสื่อถึงศาสดาฮินดูและพุทธ ถึงพิธี เรื่องราวเทพเจ้า และประเพณีต่าง ๆ